Zacznijmy od wyjaśnienia tego terminu. Co to kondolencje? Wyraz „kondolencje” pochodzi od łacińskiego „con dolore”, co dosłownie oznacza „współcierpienie”. Kondolencje to współczucie i żal z powodu śmierci danej osoby wyrażone w uroczystych słowach. Kierujemy je w stronę bliskich zmarłego.

Wyrazy współczucia mogą mieć różne formy. Przekazujemy je osobiście, np. po uroczystości pogrzebowej, podczas rozmowy telefonicznej, w liście, wypisane na kartce. Zdarzają się nawet kondolencje SMS.

Wyrażenie współczucia w obliczu cierpienia, które odczuwa drugi człowiek, jest naturalną, ludzką reakcją oraz empatycznym i życzliwym zachowaniem. Chcemy wesprzeć osobę pogrążoną w żałobie – robimy to więc dobrym słowem; podkreślamy swoją obecność i pokazujemy, że można na nas liczyć.

Co w sytuacji, gdy do śmierci dochodzi w naszym bliskim otoczeniu? Pamiętajmy, aby nie skupiać się całkowicie na własnych uczuciach i rozpaczy (jeśli to oczywiście możliwe), nawet jeśli sami odczuwamy ból. Znajdźmy w sobie siłę, aby wesprzeć osoby, które mierzą się ze stratą – m.in. poprzez proste gesty czy właśnie słowa i najszczersze kondolencje. Nie musimy silić się na oficjalny ton. Powiedzmy coś od serca i upamiętnijmy w ten sposób zmarłego.

Według zasad savoir-vivre’u kondolencje składamy zawsze wtedy, gdy tylko wiemy, że ktoś doświadczył straty. Nie należy tego bagatelizować ani udawać, że nie mamy takich informacji – to zdecydowanie w złym guście. Z drugiej strony trzeba też uważać na sposób składania kondolencji. Na pewno nie powinny być zbyt długie ani wylewne. Krótkie kondolencje, czyli kilka prostych słów, w zupełności wystarczą.

W firmach często praktykuje się pisanie wspólnych kondolencji. Taka kartka z kondolencjami podpisana przez współpracowników to na pewno miły gest oraz taktowny sposób na wyrażenie wsparcia.

Zastanawiasz się, kiedy należy złożyć kondolencje z powodu śmierci? Po raz kolejny liczy się tu takt i wyczucie. Jeśli to członek bliskiej rodziny lub przyjaciel, Twoje słowa najprawdopodobniej przyniosą mu ulgę i ukojenie w bólu. W takiej sytuacji lepiej nie zwlekać — pociesz go dobrym słowem oraz zaoferuj swoją pomoc i obecność. W przypadku dalszej rodziny czy znajomych kondolencje przekazujemy zazwyczaj w momencie, kiedy dowiadujemy się o uroczystości żałobnej lub bezpośrednio po niej. Można to zrobić również jakiś czas, np. kilka dni, po pogrzebie – szczególnie jeżeli w nim nie uczestniczyliśmy oraz gdy nie chcemy zakłócać rodzinie zmarłego momentu najgłębszej żałoby.

Jak się składa kondolencje? Na jeden z kilku sposobów. To, który z nich będzie najodpowiedniejszy, zależy od kilku kwestii.

Czy wyrazy współczucia, kondolencje należy przekazywać osobiście? Tu również obowiązuje zasada „to zależy”. Osobiste składanie kondolencji dotyczy przede wszystkim bliskich osób, które wspieramy w trudnym momencie. Oprócz tego zwyczajowo odbywa się to w dniu pogrzebu – wtedy wyrazy współczucia wyrażają przeważnie wszyscy uczestnicy uroczystości żałobnej.

To ważne! Rodzina oraz najbliżsi zmarłego mogą nie życzyć sobie składania im kondolencji w dniu pogrzebu. Mogą bowiem uznać, że to ponad ich siły. Zazwyczaj informują o tym np. na klepsydrze, czyli ogłoszeniu o dacie pogrzebu. Oczywiście należy uszanować ich prośbę.

Jeśli bliscy zmarłego nie chcą przyjmować kondolencji podczas pogrzebu, warto pomyśleć o przekazaniu wyrazów współczucia w inny sposób. W takiej sytuacji na pewno sprawdzi się list lub innego rodzaju wiadomość. Podobnie w przypadku, gdy nie mamy możliwości uczestniczenia w uroczystości.

Warto też mieć na uwadze, że forma listowna daje sporą swobodę drugiej stronie. Odbiorca przeczyta wiadomość wtedy, kiedy będzie na to gotowy. To zatem jednocześnie bardzo empatyczny sposób na wyrażenie kondolencji.

A co z wyrazami współczucia przekazywanymi podczas rozmowy telefonicznej? Kiedyś eksperci od savoir-vivre’u wskazywali, że nie jest to najbardziej elegancki sposób na składanie kondolencji. Coraz częściej jednak dopuszczają także i taką formę kontaktu.

Osoby, które nie mogą uczestniczyć w pogrzebie, a mimo to chciałyby wesprzeć rodzinę zmarłego, najczęściej wybierają właśnie rozmowę przez telefon – jest szybka i niezawodna. Jeśli chcesz zadzwonić do kogoś z kondolencjami, pamiętaj jedynie, że osoby pogrążone w żałobie niekoniecznie mają ochotę czy siły na długie rozmowy telefoniczne. Poza tym wykonanie takiego telefonu zaplanuj raczej na dzień lub kilka dni po pogrzebie – aby dać rodzinie zmarłego trochę oddechu w tym trudnym czasie.

Kondolencje można złożyć również na naszym portalu Świętej Pamięci — pod każdym opublikowanym na stronie nekrologiem. Zdecyduj, czy chciałbyś zostawić ciepłe słowo, czy po prostu okazać swoje wsparcie, zapalając wirtualną świeczkę.

W tym przypadku zasady savoir-vivre’u są jasne: wyrazów współczucia nie powinno się składać SMS-owo. Kondolencje SMS mogą być źle odebrane – przykładowo jako próbę uniknięcia bezpośredniego kontaktu, szczególnie jeśli dotyczy to osoby starszej. Lepszym rozwiązaniem będzie rozmowa telefoniczna lub wspomniana już forma listu.

Z drugiej strony sposób składania kondolencji każdorazowo należy dopasować do swojej relacji z drugą osobą, jej charakteru, potrzeb, aktualnej sytuacji. Może okazać się, że nie będzie miała nic przeciwko kontaktowi poprzez SMS czy nawet za pośrednictwem innych popularnych komunikatorów.

Najpiękniejsze kondolencje to te płynące z głębi serca. Nie zapominajmy jednak o roli, jaką mają pełnić. Powinny być to „wyrazy współczucia”, czyli wspierające, empatyczne i ponad wszystko taktowne. „Co ty bez niej zrobisz?”, „Wiem, że był dla ciebie wszystkim”, „Nie wiem, jak sobie teraz poradzisz!” – należy unikać słów, które mogą potęgować ból, nawet jeśli kryje się za nimi troska.

Zamiast tego powiedz po prostu:

Możesz też dodać:

Powyższe przykłady dotyczą przede wszystkim bezpośredniego kontaktu, np. po uroczystości żałobnej, lub rozmowy telefonicznej. Staramy się wtedy przekazać wyrazy współczucia w krótkich, zwięzłych i wspierających słowach. Jeśli jednak decydujemy się na formę listu czy wiadomości, możemy pozwolić sobie na odrobinę więcej. W liście warto podzielić się np. anegdotą, opowieścią czy wspomnieniem dotyczącym zmarłego – ważnymi, rozczulającymi albo zabawnymi historiami, w których adresat znajdzie choćby chwilowe ukojenie w bólu.

Oto kilka sformułowań, które pomogą Ci w pisaniu kondolencji. Sprawdzą się też jako kondolencje SMS – przykłady wskazane poniżej możesz zastosować w krótkiej wiadomości, jeśli właśnie taką formę komunikacji wybierasz:

Jak z kolei należy przyjmować wyrazy współczucia? Co odpowiada się na kondolencje? Zasady savoir-vivre’u na pewno nie wymagają od nas wylewności. Wystarczy, że będziemy uprzejmi i podziękujemy za słowa wsparcia. Możemy też po prostu skinąć głową lub ścisnąć dłoń osoby, z którą rozmawiamy.

Jeżeli odpowiadamy na kondolencje wysłane pocztą lub SMS-em, możemy napisać:

Lub podejść do wiadomości bardziej personalnie.

Chcesz wyrazić kondolencje? Twoje słowa powinny nieść szczere wsparcie w bólu. Jeśli skupisz się właśnie na ten intencji, na pewno nie popełnisz żadnego faux-pas.